Język malajski Sri Lanki
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
46 tys. (2006)[1] | ||
| Pismo/alfabet |
łacińskie, syngaleskie, tamilskie (dawniej arabskie – jawi) | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
|
kreolski na bazie malajskiego | |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | sci | ||
| IETF | sci | ||
| Glottolog | sril1245 | ||
| Ethnologue | sci | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język malajski Sri Lanki (Melayu bahasa[2][3], Sri Lanka pe Melayu, Melayu lub Java[4]) – język używany przez Malajów lankijskich, wywodzący się z języka malajskiego. Według danych z 2006 roku posługuje się nim 46 tys. osób[1]. Tradycyjnie jest uważany za język kreolski lub mieszany[5].
Ludność malajska Sri Lanki (określana jako „Malajowie” lub „Jawajczycy”) przybyła z różnych wysp archipelagu indonezyjskiego (m.in. z Jawy, Sumatry, Sulawesi, północnych i centralnych Moluków oraz Małych Wysp Sundajskich), a po części również z Półwyspu Malajskiego[6]. Pewna – bliżej nieokreślona – forma malajskiego służyła im jako lingua franca. Malajski Sri Lanki jest zróżnicowany wewnętrznie (zdołano wyróżnić pięć jego odmian), lecz wszystkie grupy tej ludności mają wspólną tożsamość etniczną[7].
Na poziomie składni i semantyki jest bliski językom Sri Lanki (syngaleskiemu i tamilskiemu), jego słownictwo ma natomiast pochodzenie malajskie[8]. Wywodzi się z terenów dzisiejszej Indonezji, przypuszczalnie ze wschodniej części kraju. K.A. Adelaar (1991) i J. Prentice (1994) postulują jego pokrewieństwo z odmianami wschodnimi, zwłaszcza malajskim Moluków Północnych i zbliżonym malajskim miasta Manado[9][10]. Według innej propozycji jest spokrewniony z malajskim betawi (dżakarckim)[11][12]. Z pewnością wykazuje wpływy leksykalne tego języka, ale nie dzieli z nim szczególnych podobieństw strukturalnych[13].
Nie jest wzajemnie zrozumiały z innymi wariantami języka malajskiego[1][4]. Wynika to z szeregu zmian typologicznych, które nastąpiły pod wpływem języków Sri Lanki[13]. Wskutek kontaktu z nimi wykształcił elementy morfosyntaktyki, które nie są obecne w pokrewnych językach malajskich[14]. Szyk wyrazów to SOV (podmiot dopełnienie orzeczenie), występują poimki, a przymiotniki i określniki dzierżawcze zajmują miejsce przed rzeczownikiem[1][3]. Cechy te odróżniają go od prawie wszystkich odmian malajskiego (choć na poziomie leksykalnym jest dość konserwatywny)[15]. V. Velupillai (2015) klasyfikuje go jako język mieszany typu converted language (inaczej form-structure mixed language), zachowujący słownictwo malajskie, ale wykorzystujący strukturę tamilsko-syngaleską[16].
Nie jest znany wszystkim członkom społeczności[3][4]. Ze względu na wieloetniczny charakter Sri Lanki w użyciu są także inne języki, takie jak tamilski, syngaleski czy angielski. Z przyczyn ekonomicznych część osób przechodzi na standardowy malajski, zachowując jednocześnie poczucie odrębności etnicznej[1][5]. Na obszarach miejskich język jest wypierany przez syngaleski[4]. Jako żywy środek komunikacji zachował się w rejonie miejscowości Kirinda na południowo-wschodnim skraju wyspy[4]. W odmianie z Kirinda zaobserwowano nasilone wpływy leksyki tamilskiej[17].
Jest używany w środowisku domowym. Wykształcił piśmiennictwo (gazety i poezja w okresie od XIX do pocz. XX w.)[3]; pojawia się w audycjach radiowych[1]. Dawniej był zapisywany alfabetem arabskim (wariant jawi), później upowszechnił się alfabet łaciński[3]. Brak ogólnie przyjętej wersji ortografii łacińskiej. Bywa też zapisywany przy użyciu lokalnych systemów pisma (syngaleskiego i tamilskiego)[18].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Sri Lankan Creole Malay, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-05-11] (ang.).
- ↑ Ricci 2016 ↓, przyp. 19, s. 7 (online), s. 415. Cytat: The reveral of the noun-adjective order (as compared with standard Malay and Indonesian) is a feature of Sri Lankan Malay, thus Melayu bahasa, rather than bahasa Melayu.
- ↑ a b c d e Barbara F. Grimes, Richard Saunders Pittman, Joseph Evans Grimes: Ethnologue: Languages of the World. Wyd. 13. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1996, s. 776. ISBN 978-1-55671-026-1. OCLC 36787271. (ang.).
- ↑ a b c d e Velupillai 2015 ↓, s. 92.
- ↑ a b Umberto Ansaldo, Lisa Lim, Globalisation, empowerment and the periphery: The Malays of Sri Lanka, [w:] R. Elangaiyan i inni red., Vital voices: Endangered languages and multilingualism: Proceedings of the Tenth FEL Conference, CIIL, Mysore, India, 25–27 October, 2006, Bath/Mysore: Foundation for Endangered Languages / Central Institute of Indian Languages, 2007 (Central Institute of Indian Languages publication 572), s. 39–46, ISBN 978-0-9538248-8-5, OCLC 183162621 (ang.).
- ↑ Adelaar 1991 ↓, s. 23–24.
- ↑ Ansaldo 2011 ↓, s. 368.
- ↑ Ansaldo 2011 ↓, s. 370–371.
- ↑ Prentice 1994 ↓, s. 411–412.
- ↑ Adelaar 1991 ↓.
- ↑ Mahroof 1992 ↓, s. 467.
- ↑ Slomanson 2008 ↓, przyp. 1, s. 1641.
- ↑ a b Adelaar 1991 ↓, s. 33.
- ↑ Slomanson 2008 ↓.
- ↑ Adelaar 1991 ↓, s. 31, 33.
- ↑ Velupillai 2015 ↓, s. 75.
- ↑ Moro i Slomanson 2024 ↓, s. 253.
- ↑ Hoogervorst 2024 ↓, s. 234.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- K. Alexander Adelaar: Some notes on the origin of Sri Lanka Malay. W: Hein Steinhauer (red.): Papers in Austronesian Linguistics No. 1. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1991, s. 23–37, seria: Pacific Linguistics A-81. DOI: 10.15144/PL-A81.23. ISBN 0-85883-402-2. OCLC 27112178. (ang.).
- Umberto Ansaldo: Sri Lanka Malay and its Lankan adstrates. W: Claire Lefebvre (red.): Creoles, their Substrates, and Language Typology. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2011, s. 367–382, seria: Typological Studies in Language 95. DOI: 10.1075/tsl.95.21ans. ISBN 978-90-272-8743-4. OCLC 707082770. (ang.).
- Tom Hoogervorst: Language policy and the politics of language. W: K. Alexander Adelaar, Antoinette Schapper (red.): The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia. Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 225–235. DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0017. ISBN 978-0-19-253426-2. ISBN 978-0-19-880735-3. OCLC 1449546728. (ang.).
- M. M. M. Mahroof. Malay Language in Sri Lanka: Socio-mechanics of a Minority Language in Its Historical Setting. „Islamic Studies”. 31 (4), s. 463–478, 1992. ISSN 0578-8072. OCLC 6015276199. JSTOR: 20840097. (ang.).
- Francesca Romana Moro, Peter Slomanson: Heritage languages and the study of Malayo-Polynesian diasporas. W: K. Alexander Adelaar, Antoinette Schapper (red.): The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia. Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 251–261. DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0019. ISBN 978-0-19-253426-2. ISBN 978-0-19-880735-3. OCLC 1449546728. (ang.).
- Jack Prentice: Manado Malay: Product and agent of language change. W: Tom Dutton, Darrell T. Tryon (red.): Language Contact and Change in the Austronesian World. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1994, s. 411–442, seria: Trends in Linguistics. Studies and Monographs 77. DOI: 10.1515/9783110883091.411. ISBN 978-3-11-088309-1. OCLC 853258768. (ang.).
- Ronit Ricci. Jawa, Melayu, Malay or otherwise?. „Indonesia and the Malay World”. 44 (130), s. 409–423, 2016. DOI: 10.1080/13639811.2016.1219491. ISSN 1363-9811. OCLC 7065490071. [dostęp 2023-04-11]. (ang.).
- Peter Slomanson. The perfect construction and complexity drift in Sri Lankan Malay. „Lingua”. 118 (10), s. 1640–1655, 2008. DOI: 10.1016/j.lingua.2007.08.009. ISSN 0024-3841. OCLC 5903055986. (ang.).
- Viveka Velupillai: Pidgins, Creoles and Mixed Languages: An Introduction. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2015, seria: Creole Language Library 48. DOI: 10.1075/cll.48. ISBN 978-90-272-6884-6. OCLC 900333013. [dostęp 2021-08-08]. (ang.).